Yaşanmış ya da yaşanabilir olayları anlatan kısa edebi türlere hikaye denir. Hikayenin detaylı tanımına ve hikaye özelliklerine göz atmak için bir önceki yazımıza göz atmanızı öneririz.
Bkz: Hikaye Nedir? Hikayenin Özellikleri
Şimdi de hikayenin bölümlerini, hikayenin yapı unsurlarını ve hikayenin bakış açılarını inceleyeceğiz.
Hikayenin Bölümleri
Hikâye üç bölümden oluşur. Bunlar;
- Serim
- Düğüm
- Çözüm
Ancak bütün hikaye türlerinden bu bölümler bulunmayabilir.
Serim bölümü: Kişilerin tanıtıp, yer ve zamanın belirtilip, olayın anlatılmaya başlandığı bölüme serim bölümü denir.
Düğüm bölümü: Okuyucuda merak uyandıracak şekilde olayların işlendiği bölüme düğüm bölümü denir.
Çözüm bölümü: Okuyucuda merak uyandıran soruların cevaplandığı ve olayların düğümlerinin çözüldüğü bölüme düğüm bölüm denir.
Hikayenin Yapı Unsurları
Hikâyenin yapı unsurları dört tanedir. Bunlar;
- Kişiler,
- Olay örgüsü,
- Mekân (yer)
- Zaman
Kişiler: Hikâyede geçen kurmaca kişilerdir ve hikayenin kişi kadrosunu oluşturur. Bu kişiler hikayede anlatılan olayları veya durumları yaşayan kahramanlardır.
Olay örgüsü: Kişilerinin başından geçen olaylar dizisine olay örgüsü denir. Olay örgüsü hikâyedeki ana olaya bağlı küçük olayların peş peşe sıralanmasıyla oluşur.
Mekân: Hikâyede olayın geçtiği yer ya da yerlere mekan denir. Yazar tarafından mekan ayrıntıya girilmeden tanıtılır.
Zaman: Hikâyedeki olayın başlangıcından bitişine kadar geçen süreye zaman denir. Hikâyede olaylar belli sıralamada verilmeyebilir. Baştan sona, sondan başa yada farklı bir sıralamada verilebilir. Hikâyede zaman açık bir şekilde belirtilmeden sezdirilerek de verilebilir.
Anlatıcı: Hikâyedeki olayı anlatan kişiye anlatıcı denir. Hikâyedeki anlatıcı kurmaca bir kişidir. Olaylar genellikle birinci veya üçüncü kişi ağzıyla anlatılır.
Hikayenin Bakış Açıları
Bakış açısı: Anlatıcının hikâyenin yapı unsurlarını yani kişi, olay, yer ve zamanı ele alma biçimi ve bunlara karşı takındığı tutumdur. Bir hikayede anlatıcı sayısı ve bakış açısı birden fazla olabilir. Her bir anlatıcının ayrı bir bakış açısı vardır.
Bakış açısı üçe ayrılır. Bunlar;
- Hâkim (Tanrısal / İlahi) Bakış Açısı
- Kahraman (Ben) Bakış Açısı
- Gözlemci (Müşahit / Kameraman) Bakış Açısı
Hâkim (Tanrısal / İlahi) Bakış Açısı: Olaylara ve kahramanlara hâkim olan bir bakış açısıdır. Bu bakış açısında anlatıcı olayların nasıl gelişeceğini bilir ve görür. Hikayedeki kahramanların psikolojilerini ve aklında geçenleri yansıtır. Anlatıcı olayları üçüncü kişi ağzıyla anlatır.
Kahraman (Ben) Bakış Açısı: Bu bakış açısında hikâyeki kahramanlarından birinin ağzıyla olaylar anlatılır. Bu anlatıcı kahraman, kendi bakış açısıyla olaylar karşısındaki izlenim ve tutumunu yansıtır. Dolayısı ile anlatıcı birinci kişidir.
Gözlemci (Müşahit / Kameraman) Bakış Açısı: Anlatıcı; gördüğü ve tanık olduğu olayları anlatır. Anlatıcının bildikleri gördükleriyle sınırlıdır ve kahramanların aklından geçenleri bilmez. Nesnel bir tutum söz konusudur ve anlatıcı üçüncü kişidir.
Hikayenin Bölümleri ve Yapı Unsurları İle İlgili Sorular
Bu konuda öğrendiklerimizi sorularla pekiştirelim. Aşağıdaki sorulara cevap verebiliyorsanız, konuyu anlamışsınız demektir.
1. Hikayenin bölümleri nelerdir?
2. Hikayenin yapı unsurları nelerdir?
3. Hikayenin bakış açıları nelerdir?
4. Hikayede anlatıcı nedir, kimdir?
5. Hikayede olaylar hangi bölümde işlenir?
6. Hikayede olay örgüsü nedir?
7. Hikayede zaman nedir? Nasıl verilir?
