Fiilimsi Nedir? Fiilimsi Türleri ve Fiilimsilerin Özellikleri

Fiilimsi Nedir?

Fiillere getirilen belli eklerle türeyip isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılan sözcüklere fiilimsi ya da eylemsi denir.

Fiilimsiler fiile benzeyen fakat fiil olmayan sözcüklerdir. Fiillere yapım ekleri ekleyerek oluşturulur. Ayrıca fiilimsiler yan cümlecik kurar. Fiilimsiler aldıkları eklere göre cümlede isim, sıfat ya da zarf olarak kullanılabilir. Dolayısı ile fiilimsiler üçe ayrılır.

Fiilimsi Türleri

1. İsim Fiil
2. Sıfat Fiil
3. Zarf Fiil

Fiilimsi türlerini tek tek açıklamadan önce bu üç fiilimsinin ortak özelliklerinden kısaca bahsedelim.

Fiilimsilerin Özellikleri

Türkçede isim-fiil (mastar), sıfat-fiil (ortaç) ve zarf-fiil (ulaç) olmak üzere üç fiilimsi türü vardır. Bunların ortak özellikleri şöyle sıralanabilir:

• Eylemlerden türetilir ve anlamını tamamıyla yitirmez.
• Fiillerin aldığı çekim eklerini almazlar.
• (ma,me) gibi olumsuzluk eki alabilirler.
• Fiilimsiler bulundukları cümleyi birleşik yapılı hâle getirebilirler.
• Fiilimsi ekleri yapım eki olarak da tanımlanabilir.
• Fiilimsileri niteleyen kelimeler zarf görevinde olurlar.

İsim Fiil

Fiillere getirilen “-ma / -me, -mak / -mek, -ış / -iş / -uş / -üş” ekleriyle yapılan ve cümlede isim görevinde kullanılan sözcüklerdir.

Örnekler:

Çocuklar okumayı çok çabuk öğrendi.
Bana bakışından ne anlamam gerekiyor?
Buralardan gitmek istiyorum.
Şarkı söyleyişi herkesi hayran bıraktı.
Hep birlikte söylemenizi istiyorum.

DİKKAT: İsim-fiil eki olan -me -ma ile olumsuzluk eki olan -me -ma birbirine karıştırılmamalıdır:
Kahve yapmayı çok sever. (-ma eki isim fiil)
Bana kahve yapma. (-ma eki olumsuzluk ekidir.)
Okula gitmemeyi tercihlerin arasından çıkar. (olumsuzluk ekinin ardından isim fiil gelebilir)

DİKKAT: İsim fiil eki almış bazı kalıplaşmış sözcükler birer isim halini alabilir:
Tam dondurma yeme havası.
En sevdiği yemek dolma.

Sıfat Fiil

Fiillerin cümlede sıfat görevinde kullanılan hâlleridir. Fiillerin sonuna sıfat-fiil ekleri getirilerek oluşturulurlar. Akılda kalıcı olması için kısaca şu şekilde kodlanabilir; “-an,-ası,-mez,-ar,-dik,-ecek,-miş“.

Fiillere getirilen ekler: “-an (-en), -ası (-esi), -maz (-mez), -ar (-er / -ır / -ir / -r), -dık (-dik / -duk /-dük), -acak (-ecek), -mış (-miş / -muş / -müş).”

Örnek:

Gelecek sene her şey belli olacak.
Karşıma hep tanıdık yüzler çıktı.
Aşılmaz dağları aştım da geldim.
Kararmış meyvelerin hepsi çürüdü.
Akıl alır bir şey değil.

DİKKAT: Sıfat fiilin ardı sıra bir isim gelmiyorsa adlaşır. Adlaşan sıfat fiiller de fiilimsi sayılır.
Gelip geçenleri bir bir sayıyordu.
Okula gelenlerin hepsi mavi önlüklüydü.

DİKKAT: Bazı sözcükler, sıfat-fiil eklerini alarak kalıcı isim olur. Fiilimsi özelliğini kaybeder.

Her kış olduğu gibi bu kış da yakacak sorunu olacak.
Her gün dolmuş beklemekten bıktım usandım.

Zarf Fiil

Fiillerden “-e, -ip, -erek, -meden, -meksizin, -dikçe, -ince, -eli, -ken, -r… -mez, -esiye” ekleriyle
türetilip zarf görevinde kullanılan sözcüklerdir. Cümleleri zaman veya durum yönüyle tamamlar ve fiili
zaman, durum bakımından belirtirler. Aşağıda altı çizili kelimeler zarf fiil görevindedir.

Örnek:
Markete uğrayıp öyle geleceğim.
Ben buralara çok çalışarak geldim.
Ödevini bitirir bitirmez sokağa koşuyor.
Okuldan gelir gelmez bilgisayarın başına geçiyor.
Yola çıkmadan önce tedbirini al.

Fiilimsi İle İlgili Sorular

1. Fiilimsi nedir?
2. Fiilimsi türleri nelerdir?
3. Fiilimsi yapım eki midir?
4. İsim fiil nedir? İsim fiil ekleri nelerdir?
5. İsim fiilimsi örnekleri veriniz?
6. Sıfat fiil nedir? Sıfat fiil ekleri nelerdir?
7. Sıfat fiilimsi örnekleri veriniz?
8. Zarf fiil nedir? Zarf fiil ekleri nelerdir?
9. Zarf fiilimsi örnekleri veriniz?