İslamiyet Öncesi İle İslami Dönem Türk Edebiyatı Arasındaki Farklar

İki Dönem Arasındaki Farklar

İslamiyet öncesi Türk edebiyatı ile İslami dönem Türk edebiyatı arasındaki farklar aşağıdaki gibidir.

İki Dönem Arasındaki Benzerlikler

• Nazım birimi kullanılmıştır.
• Hece ölçüsü kullanılmıştır.
• Kendi dönemlerinin kültürünü yansıtmaktadır.
• Hakim dil Türkçedir.
• İslamiyet öncesi kültür görülür.
• Ahenk unsurlarını barındırırlar.
• Sanatsal bir dil kullanılmıştır.

İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı

İslamiyet öncesi Türk edebiyatı, milattan önce başlayıp XI. yüzyıla kadar yani Türklerin İslamiyet’i kabul ettiği döneme kadar süren bir edebiyat dönemidir. İslamiyet öncesi Türk edebiyatı çok uzun süren bir dönemdir ve yazılı ve sözlü dönem olarak iki dönemde incelenir. İslamiyet öncesi Türk edebiyatının sözlü edebiyat dönemi, MS VIII. yüzyıla kadar olan bölümü yani Göktürkler’e ait anıtların ortaya konduğu dönemi kapsamaktadır.

İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Dönemleri

İslamiyet öncesi Türk edebiyatı iki dönem olarak incelenir. Bunlar;

1. Sözlü Edebiyat Dönemi
2. Yazılı Edebiyat Dönemi

Sözlü Edebiyat Dönemi ve Özellikleri

Yazının bulunmasından önce insanların duygu ve düşüncelerini, beden dili ve müzikle ortaya koyduğu dil ürünlerine sözlü ürünler denir.

Sözlü Ürünler

1. Sagu
2. Koşuk
3. Destan
4. Sav

Sözlü Edebiyat Döneminin Özellikleri

• Temeli dinsel törenlere dayanır.
• Yazının bulunmadığı dönemlerde ortaya çıkmıştır.
• Kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşatılmıştır.
• Saf, katışıksız ve özgün bir Türkçe kullanılmıştır.
• Akıcılık, içtenlik ve güçlü benzetme ögeleri vardır.
• Konusu genellikle doğa, aşk, kahramanlık, cesaret, at sevgisi, askerlik, ölümdür.
• Nazım birimi dörtlüktür.
• Hece ölçüsüyle yazılmıştır.
• Anonim özellikler taşır.

Yazılı Edebiyat Dönemi ve Özellikleri

Türk edebiyatının bilinen ilk yazılı metinleri Orhun Anıtları’dır. Vezir Tonyukuk, Bilge Kağan ve kardeşi Kültigin adına dikilen bu yazıtlar, Türk tarihi açısından önemli eserlerdir. Günümüzden 13 asır önce oluşturulan bu yazıtlar, Türkçenin en eski yazılı metinleri olarak bilinmektedir.

Yazılı Ürünler

1. Orhun Anıtları
2. Uygur Metinleri

Yazılı Edebiyat Dönemi Özellikleri

• Göktürkçe ve Uygurca dilleri kullanılarak ürünler verilmiştir.
• Hem hal dili hemde sanatlı söylev diliyle anlatımlar yapılmıştır.
• Dini ve toplumsal kuralları içeren ürünler verilmiştir.
• Bu ürünlerde bazı destan ve savlar da yer alır.
• Göktürkçe ile yazılan ürünler yabancı dillerin etkisinden uzak iken Uygurca ürünlerde yabancı dillerin etkisi vardır.
• Ürünler didaktik olup Türk milletinin tarihî, sosyal ve kültürel özelliklerini yansıtır.

İslami Dönem Türk Edebiyatı

İslamiyet’in etkisiyle gelişmekte olan Türk edebiyatı eserlerinde, İslamiyet’ten önceki Türk edebiyatında etkileri görülmektedir. 11. ve 13. yüzyıllar arasında yazılmış olan eserler, İslamiyet etkisi altında verilen ilk eserlerdir. İslamiyet etkisiyle gelişen Türk edebiyatının ilk eserleri ise Kutadgu Bilig, Atabetü’l Hakayık, Divanu Lügati’t-Türk ve Divan-ı Hikmet’tir.

Dönemin Eserleri

1. Kutadgu Bilig
2. Atabetü’l Hakayık
3. Divanu Lügati’t-Türk
4. Divan-ı Hikmet

İslamiyet Etkisiyle Gelişen Türk Edebiyatının Özellikleri

• İslamiyet’in derin etkisi eserlerde görülür.
• İslamiyet öncesi edebiyatın etkilerine de rastlanır.
• Eserlerin amacı Türklere İslamiyet’in güzelliklerini ve erdemlerini öğretmektir.
• Eserlerde hakim dil Türkçedir.
• Eserlerde Arapça ve Farsçanın etkisi görülür.
• Eserlerde aruzla hece, beyitle dörtlük iç içe yazılmıştır.
• Eserlerde İslamiyet öncesi kültür ile İslam kültürü iç içedir.
• İlahi aşk, tasavvuf, mesnevi, ahlak, dünya ve ahiret hayatı konularını işler.