Hücre zarında madde geçişi ile ilgili daha önceki yazılarımızda pasif taşıma yöntemi olan difüzyon ve osmoz yöntemlerini açıkladık. Şimdi ise hücrelerin bulunduğu çözelti ortamlarını tanımlayalım.
Hücreler yoğunluk bakımından üç çeşit çözelti ortamında bulunur. Bunlar;
- İzotonik Ortam
- Hipertonik Ortam
- Hipotonik Ortam
İzotonik Ortam Nedir? Özellikleri
İzotonik Ortam: Hücrenin sitoplazma yoğunluğuna ile eşit yoğunlukta olan çözelti ortamına izotonik ortam denir.
İzotonik ortamın özellikleri
- Hücre içi osmotik basınç ile turgor basıncı birbirine eşitttir
- Emme kuvveti sıfırdır. (emme kuvveti = osmotik basınç – turgor basıncı )
- Madde geçişi olmaz.
İzotonik ortama örnek vermek gerekirse; hayvan hücreleri için kan plazması, lenf sıvısı ve serum fizyolojik izotonik ortamdır.
Hipertonik Ortam Nedir? Özellikleri
Hipertonik Ortam: Hücrenin sitoplazma yoğunluğundan daha yüksek bir yoğunluğa sahip olan çözelti ortamına hipertonik ortam denir.
Hipertonik ortamın özellikleri
- Osmotik basınç turgor basıncından daha yüksektir.
- Emme kuvveti sıfır değildir. (emme kuvveti = osmotik basınç – turgor basıncı )
- Bitki ve hayvan hücreleri su kaybederek plazmoliz olur.
Plazmoliz nedir?: Osmotik basıncı yüksek olmasından dolayı hücrelerin su kaybedip büzülmesine plazmoliz denir. Plazmoliz nedeniyle hücrenin turgor basıncını azalır ve osmotik basıncı artar.
Hipotonik Ortam Nedir? Özellikleri
Hipotonik Ortam: Hücrenin sitoplazma yoğunluğundan daha düşük bir yoğunluğa sahip olan çözelti ortamına hipotonik ortam denir.
Hipotonik ortamın özellikleri
- Bitki hücreleri su alarak şişer ve turgor basıncı artar.
- Emme kuvveti sıfır değildir. (emme kuvveti = osmotik basınç – turgor basıncı)
- Hayvan hücrelerinde hücre aşırı miktarda su alarak şişer ve patlar.
- Bitki hücrelerinde hücre aşırı miktarda su alarak turgor durumuna geçer.
Deplazmoliz nedir?: Su kaybederek plazmoliz durumuna geçen bir hücrenin, su alarak eski hâline dönmesine deplazmoliz denir.
Hemoliz nedir?: Hayvan hücreleri, hipotonik ortamda su alıp şişip, hücre zarı suyun basıncına yani turgor basıncına dayanamayıp parçalanmasına hemoliz denir. Saf su hayvan hücreleri için hipotonik ortamdır.
İzotonik, Hipertonik ve Hipotonik İle İlgili Sorular
Bu konuda öğrendiklerimizi sorularla pekiştirelim. Aşağıdaki sorulara cevap verebiliyorsanız, konuyu anlamışsınız demektir.
1. İzotonik ortam nedir? İzotonik ortam özellikleri nelerdir?
2. İzotonik ortamda madde alışverişi olur mu?
3. İzotonik ortamda osmotik basınç ve turgor basıncı nasıldır?
4. Hipertonik nedir? Hipertonik ortam özellikleri nelerdir?
5. Hipertonik ortamdan bitki hücresi ve hayvan hücresi nasıldır?
6. Hipertonik ortamda osmotik basınç ve turgor basıncı nasıldır?
7. Plazmoliz nedir?
8. Deplazmoliz nedir?
9. Hipotonik ortam nedir? Hipotonik ortam özellikleri nelerdir?
10. Hipotonik ortamda osmotik basınç ve turgor basıncı nasıldır?
11. Hipotonik ortamda bitki hücresi ve hayvan hücresi nasıldır?
12. Hemoliz nedir?