Maddelerin Hal Değiştirmesi
Maddenin hal değiştirmesi demek tanecikleri arasındaki mesafenin değişmesi demektir. Diğer bir tabirle maddenin fiziksel halinde meydana gelen değişikliktir. Maddeler hal değiştirirken kimyasal yapısında bir değişiklik meydana gelmez. Ayrıca formülünde de herhangi bir değişiklik olmaz. Örneğin katı haldeki suyun ve sıvı haldeki suyun formülü her zaman H2O’dur.
Maddeler hal değiştirken katı, sıvı, plazma yada gaz hallerinden birine geçer. Yani madde bu dört farklı halde bulunabilir. Bir madde katı halden hem sıvı hemde gaz haline geçiş yapabilir. Yine bir madde sıvı halden gaz ve katı hale geçebilir. Gaz halindeki bir madde ise katı, sıvı ve plazma hallerine geçiş yapabilir.
Şimdi madde hal değiştirirken meydana gelen olayları kısaca tanımlayalım;
Bir maddenin ısı alarak katı hâlden sıvı hâle geçmesine erime denir.
Bir maddenin ısı alarak sıvı hâlden gaz hâline geçmesine buharlaşma denir.
Bir maddenin ısı alarak katı hâlden gaz hâline geçmesine süblimleşme denir.
Bir maddenin ısı alarak gaz hâlden plazma hâline geçmesine iyonizasyon denir.
Bir maddenin ısı vererek gaz hâlden sıvı hâline geçmesine yoğuşma denir.
Bir maddenin ısı vererek sıvı hâlden katı hâline geçmesine donma denir.
Bir maddenin ısı vererek gaz hâlden katı hâline geçmesine kırağılaşma denir.
Bir maddenin ısı vererek plazma hâlden gaz hâline geçmesine deiyonizasyon denir.
Katı Maddelerin Özellikleri
- Belli bir hacimleri ve şekilleri vardır.
- Sıkıştırılamaz.
- Maddenin en düzenli hâlidir.
- Tanecikleri arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır.
- Maddenin en yoğun hâlidir (Bizmut, su gibi bir kaç istisna dışında)
- Tanecikleri titreşim hareketi yapar.
Sıvı Maddelerin Özellikleri
- Belli bir hacimleri vardır ancak şekilleri yoktur.
- Sıkıştırılamaz.
- Katı hâline göre daha düzensizdir.
- Tanecikleri arasındaki boşluk katılara göre daha fazla gazlara göre daha azdır.
- Genellikle yoğunlukları katılardan düşük, gazlardan yüksektir.
- Tanecikleri titreşim ve öteleme hareketi yapar.
- Akışkandır.
Gaz Maddelerin Özellikleri
- Belli bir şekil ve hacimleri yoktur.
- Sıkıştırılabilir.
- Maddenin en düzensiz hâlidir.
- Tanecikleri arasındaki boşluk en fazladır.
- Katı ve sıvılara göre yoğunluğu düşüktür.
- Tanecikleri titreşim öteleme ve dönme hareketi yapar.
- Akışkandır.
Plazma Maddelerin Özellikleri
- Belli bir şekil ve hacimleri yoktur.
- Tanecikleri arasındaki boşluk katı ve sıvılara göre fazladır.
- Yoğunlukları katı ve sıvılardan daha azdır.
- Pozitif ve negatif yüklerin serbestçe dolaştığı taneciklerden oluşur.
- Diğer hâllere göre taneciklerinin enerjisi en yüksektir.
- Akışkandır.
Maddenin Halleri İle İlgili Sorular
Aşağıda yer alan sorulara cevap verebiliyorsanız, konuyu anlamışsınız demektir.
1. Maddenin kaç türlü hali vardır?
2. Maddenin katı halinin özellikleri nelerdir?
3. Maddenin sıvı halinin özellikleri nelerdir?
4. Maddenin gaz halinin özellikleri nelerdir?
5. Maddenin plazma halinin özellikleri nelerdir?
6. Maddenin en düzenli hali ve en düzensiz hali nedir?
7. Maddenin ısı alarak katı halden gaz hale geçmesine ne denir?
8. Süblimleşme, iyonizasyon, kırağılaşma ve deiyonizasyon nedir?