Metin Nedir?
Metin: Çok farklı düzeylerde dil ile iletişimde bulunmak için oluşturulan anlatma ve anlaşma aracına metin denir. Başka bir tabirle, bir yazıyı noktalama, anlatım ve biçim özellikleriyle oluşturan kelimelerin tamamıdır. En kısa tabirle metin, cümlelerden meydana gelen bir anlatma ve anlaşma aracıdır.
Metinlerin en önemli amacı dili kullanarak anlatma ve anlaşmadır. Metnin türünü, boyutunu, anlatım biçimini ve dil özelliklerini belirleyen, anlatma ve anlaşmanın amacı, konusu, kullanılan iletişim kanalı ve hedef kitledir. Örneğin hedef alınan okuyucu kitlesine göre metinler birbirinden farklılık gösterir. Örneğin bir bilimsel metin ile edebi bir metinin okuyucu kitlesi farklı olduğu için birbirlerinden farklıdırlar. Çünkü metnin yapısı ve anlatımı okuyucu kitlesine göre belirlenir.
Metinleri Gruplandırma
Metinleri gruplandırırken yazılış amaçları, hedef kitleleri, anlatım biçimleri, gerçeklikle ilişkileri göz önüne alınır. Fakat metinleri gruplara ayırırken kullanılan en geçerli ve yararlı gruplandırma, sanat metinleri ve öğretici metinlerdir.
Sanat metinlerine edebî metinler de denir. Edebi metinler de güzel sanat dallarının içinde yer alan edebiyatın içinde düşünülür vedeğerlendirilir. Hiçbir metin kendi alanında her şeyi anlatmaz, her metin kendinden daha geniş bir sistemin yapıcı unsurlarından biridir. Bunun için bir metnin tamamında her şeyi anlatılmaz ve anlatmak isteyen de hiçbir şey anlatamaz.
Her metnin kendine özgü sesi, anlatım biçimi ve anlamı vardır. Bu nedenle bazı metinler öğretmeyi amaçlar, bazı düşündürmeyi amaçlar, bazı metinler de sezdirip duygulandırmayı amaçlar.
Metinlerin Sınıflandırılması
Metinleri sınıflandırırken gerçeklikle ilişkileri, işlevleri, yazılış amaçları, hedef kitleleri, kullanılan anlatım biçim ve teknikleri vb. kriterler kullanılır. Bu nedenle metinler; gerçeklikle ilişkileri, işlevleri ve yazılış amaçları bakımından ikiye ayrılır. Bunlar;
- Sanat metinleri (edebî metinler)
- Öğretici (bilgilendirici) metinler
Sanat metinleri ve öğretici metinler de kendi içinde farklı gruplara ayrılır.
Sanat metinlerinin amacı: Edebî bir heyecan uyandırmak, estetik zevk ve anlayış kazandırmaktır.
Şiir gibi coşku ve heyecanı dile getiren metinler ve masal, fabl, destan, hikâye, roman gibi öyküleyici metinler (tiyatro) sanat metinleridir.
Öğretici metinlerin amacı: Tanıtmak, bilgi ve haber vermek, uyarmak, düşündürmek, kanıları değiştirmek, yönlendirmek gibi amaçlarla yazılır. Tarihî metinler, felsefi metinler, bilimsel metinler, gazete çevresinde gelişen metin türleri (makale, deneme, sohbet, fıkra, eleştiri, mülakat, röportaj, haber yazıları), kişisel hayatı konu alan metin türleri (anı, günlük, gezi yazısı, biyografi / otobiyografi, mektup) öğretici metinlerdir.
Metinler İle İlgili Sorular
Bu konuda öğrendiklerimizi sorularla pekiştirelim. Aşağıdaki sorulara cevap verebiliyorsanız, konuyu anlamışsınız demektir.
1. Metin nedir?
2. Metinleri sınıflandırırken hANGİ KRİTER VE ÖLÇÜTLER KULLANILIR?
3. mETİNLERİn SINIFLANDIRIlmasını yapınız?
4. Sanat ve öğretici metinlerin amaçları nedir?
5. Sanat metinlerine ve öğretici metinlere örnekler veriniz?