Öz Isı Nedir?
Öz Isı (Özgül Isı): Bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 oC değiştirmek için maddeye verilen ya da alına ısı miktarıdır. Öz ısı yada özgül ısı olarak adlandırılır.
Öz ısı sembolü şöyledir; c
Birimi ise şu şekillerde olabilir; cal/goC ya da J/kgoC
Dikkat: Maddeler için ayırt edici bir özellik olan öz ısı aynı zamanda madde miktarına bağlı değildir.
Daha iyi anlaşılması açısında bir kaç basit örnek verelim. Aşağıdaki tabloda bazı maddelerin öz ısı değerleri yer almaktadır. Şimdi bu tabloya baktığımızda suyun öz ısısının 1 cal/goC olduğunu görüyoruz. Dolayısı ile 1 gram suyun sıcaklığını 1 oC artırmak için suya 1 cal ısı vermek gerektiği sonucu ortaya çıkar. Aynı şekilde demirin öz ısısı ise 0,11 cal/goCʼdir ve 1 gram alüminyumun sıcaklığının 1 oC artırılması için demire 0,11 cal ısı verilmelidir. Bu iki örnekten eşit miktardaki iki maddeden öz ısısı düşük olanın sıcaklığını değiştirmek, öz ısısı büyük olanın sıcaklığını değiştirmekten daha az enerji gerektirir çıkarımı yapılabilir.
| Madde | Öz Isı (cal/goC) | Öz Isı, J/kgoC |
|---|---|---|
| Gümüş | 0,06 | 251 |
| Bakır | 0,09 | 377 |
| Demir | 0,11 | 461 |
| Çelik | 0,12 | 502 |
| Pirinç | 0,22 | 921 |
| Tahta | 0,42 | 1760 |
| Buz | 0,50 | 2093 |
| Buhar | 0,50 | 2093 |
| Su | 1,00 | 4187 |
Isı alan ya da veren bir maddenin sıcaklığının ne kadar hızlı değiştiğini görmek için öz ısıya bakmak gerekir. Yani bir maddenin öz ısısı yüksek ise maddelerin sıcaklık değişimi yavaş olur, düşük ise daha hızlı gerçekleşir.
Suyun öz ısısı 4,187 kJ/kgoC’dir. İçerisinde %20 oranında su bulunduran kumun öz ısısı ise yaklaşık 1,5 kJ/kgoC’dir. Kumun ve dolayısıyla karaların öz ısısı suyun dolayısıyla denizlerin öz ısısından daha küçüktür. Bu nedenle denizler karalardan daha geç ısınır ve daha geç soğur.
Öz Isı ile Denizlerin Isınması Arasındaki İlişki
Isı Sığası Nedir?
Isı Sığası (Isı Kapasitesi): Bir maddenin sıcaklığını 1 oC değiştirmek için maddeye verilmesi ya da alınması gereken ısı miktarına ısı sığası denir.
Isı sığasının sembolü şöyledir; C
Isı sığası birimi ise şöyledir; cal/oC ya da J/oC
Isı sığası formülü ise şöyledir; C=m.c
Dikkat!: Isı sığası maddenin cinsine ve miktarına bağlıdır.
Isı sığası madde miktarına bağlı olarak değiştiği için maddenin ayırt edici özelliği değildir. Kütle ve öz ısısı yüksek olan maddelerin sıcaklığını değiştirmek için maddeye daha fazla ısı verilmesi ya da maddeden daha fazla ısı alınması gerekir.
Öz Isı ve Isı Sığası İle İlgili Sorular
Aşağıdaki sorulara cevap verebiliyorsanız konuyu anlamışsınız demektir.
- Öz ısı nedir? Öz ısının sembolü ve birimi nedir?
- Öz ısı ayırt edici özellik midir?
- Öz ısı madde miktarına bağlı mıdır?
- Öz ısı maddenin cinsine ve kütlesine bağlı mıdır?
- Maddelerin sıcaklık değişiminin öz ısı ile ilişkisi nasıldır?
- Denizler karalara göre neden geç ısınır?
- Isı sığası nedir?
- Isı sığası formülü nedir?
- Isı sığası ayırt edici özellik midir?
- Isı sığası madde miktarına bağlı mıdır?
- Isı sığasını etkileyen faktörler nelerdir?