Saf Maddenin Hal Değiştirmesi
Bir madde hal değiştirdiği zaman şeklinde ve boyutunda değişiklikler meydana gelir. Maddenin hal değiştirme olayı kimyasal bir olay değil fiziksel bir olaydır. Buna en güzel örnek buzun eriyerek suya dönüşmesini gösterebiliriz. Buz suya, sudan da buhara dönüştüğü zaman kimyasal yapısı yine H₂O olarak kalmaktadır.
Maddelerin hal değiştirebilmesi için ısıtılması, soğutulması yada dış basınca maruz kalması gerekir. Aşağıdaki grafikte katı saf maddelerin hal değişim grafiği görülmektedir. Bu grafik üzerinden meydana gelen olayları tek tek açıklayalım;
Ayrıca bkz: Saf Maddelerin Soğuma Zaman Grafiği
Yukarıdaki grafik 5 farklı bölgeye ayrılmış ve her bir bölgede maddenin hal değiştirme özellikleri farklılık göstermektedir.
Hal Değişim Grafiğini Yorumlama
I. Bölge: Katı maddeye ısı verilmesi ile birlikte katı maddenin sıcaklığı artmaya başlar. Sıcaklık armasıyla beraber katı taneciklerinin kinetik enerjileri artar ve titreşim hareketleri hızlanır. Bu bölgede hâl değişimi olmaz ve madde homojendir.
II. Bölge: Maddeye düzenli bir şekilde ısı verilmeye devam edilmesi halinde ısı ile birlikte tanecikleri bir arada tutan etkileşimleri zayıflar. Böylece madde içindeki tanecikler daha serbest hareket ederek birbiri üzerinden kayar. Buna saf maddenin erime noktası denir. Erime süresince sıcaklık sabit kalır. Erime başladığı için katı-sıvı karışımı söz konusudur ve madde heterojendir.
III. Bölge: Bir önceki bölgede katı maddenin tamamı erir ve sıvı hale geçer. Kaynama noktasına kadar sıcaklık tekrar artmaya başlar. Isı nedeniyle sıvıda buharlaşma meydana gelir ve sıcaklık yükselmeye devam eder. Bu bölgede madde homojendir.
IV. Bölge: Kaynama noktasından itibaren buharlaşma hızlanır. Kaynama noktasında sıvı tanecikleri arasındaki etkileşim tamamen kopar. Buharlaşan madde gaz tanecikleri haline geçer ve tanecikler daha serbest, hızlı, bağımsız hareket eder. Bu hal değişim sıcaklığına maddenin kaynama noktası denir. Kaynama süresince sıcaklık sabit kalır. Bu bölgede sıvı-gaz bir arada bulunur, madde heterojendir.
V. Bölge: Bütün sıvı buharlaştıktan sonra sıcaklık tekrar yükselmeye başlar. Verilen ısı nedeniyle gazın sıcaklığı artar. Bu bölgede madde sadece gaz olduğu için homojendir.
Konu İle İlgili Sorular
Bu konuda öğrendiklerimizi sorularla pekiştirelim. Aşağıdaki sorulara cevap verebiliyorsanız, konuyu anlamışsınız demektir.
1. Saf maddelerin hal değiştirmesi kimyasal olay mı fiziksel olay mı?
2. Maddelerin hal değiştirebilmesi hangi şartlar gerekir?
3. Saf maddelerin hal değiştirirken sıcaklıkları sabit kalır mı artar mı?
4. Saf maddelerin hal değişimi sırasında sıcaklık değişken midir?
5. Birinci bölgede meydana gelen değişiklikler neler?
6. İkinci bölgede meydana gelen değişiklikler neler?
7. Üçüncü bölgede meydana gelen değişiklikler neler?
8.Dördüncü bölgede meydana gelen değişiklikler neler?
9. Beşinci bölgede meydana gelen değişiklikler neler?
10. Erime noktası nedir? Kaynama noktası nedir?
11. Sıcaklık hangi bölgelerde sabittir, hangi bölgelerde yükselir?