Şiirde Ahenk Unsurları Nelerdir? Ahengi Sağlayan Özellikler

Şiirde Ahenk

Şiirde seslerin kulağa hoş ve güzel gelmesini sağlayan özellik şiirin ahengidir. Şiirde ahengi sağlayan bir çok unsur vardır. Şiirde ahengi sağlayan 8 özellik vardır. Bu özellikler şöyledir;

1. Ölçü (Vezin)
2. Redif
3. Kafiye (Uyak)
4. Asonans
5. Aliterasyon
6. Nakarat
7. Kelime ve Kelime Gruplarının Tekrarı
8. Ses Akışı

Şimdi bu ahenk unsurlarını tek tek açıklayalım.

Ölçü (Vezin): Hece ölçüsü, aruz ölçüsü, serbest ölçü olmak üzere Türk şiirinde 3 tür ölçü vardır. Dizelerdeki hece sayılarının eşitliğine dayanan ölçüye hece ölçüsü, hecelerdeki hecelerin açık (kısa) ve kapalı (uzun) oluşlarına dayanan ölçüye aruz ölçüsü ve dizelerde hiçbir kurala bağlı kalınmayan ölçüye de serbest ölçü denir. Detaylı bilgi…

Redif: Şiirin dize sonlarında tekrarlanan, aynı anlam ve görevdeki harfler, ekler, kelimeler ve kelime gruplarına redif denir.

Örnek:
Doğa bize kucak açar,
Tüm ağaçlar çiçek açar,
Bu manzara yürek açar,
Bahar ayı mutluluk saçar.

Şiirde geçen “-ek” ekleri ve “açar” kelimeleri rediftir.

Kafiye (Uyak): Şiirdeki dizeler arasındaki farklı anlam ve görevdeki sesler ile kelimelerin benzerliğine kafiye yada uyak denir. Kafiye genellikle dize sonlarında ve kelimelerin köklerinde aranır. Tek ses benzerliğine yarım kafiye, iki ses benzerliğine tam kafiye, ikiden çok ses benzerliğine zengin kafiye ve sesteş (eş sesli) kelimelerle yapılan kafiyeye cinaslı kafiye denir. Detaylı bilgi…

Asonans: Şiirdeki dizelerde ahenk sağlayacak aynı ünlülerin sıkça tekrarlanmasına asonans denir.

Örnek:
“Saçlarıma karlar yağar yar” dizesinde sıklıkla geçen “a” ünlüsü ile asonans yapılmıştır.

Aliterasyon: Dizelerde ahenk sağlayan aynı ünsüzlerin sürekli tekrar etmesine aliterasyon denir.

Örnek:
“Sensiz, sessiz ve kimsesiz kaldım sokaklarda” dizesinde “s”, “z” ve “k” ünsüzleri aliterasyon yapılmıştır.

Nakarat: Şiirde her bir bölümün sonunda tekrarlanan dizeye nakarat denir.

Örnek:
Güneş doğmadan
Kuşlar ötmeden
Çıkıp da gelsen

Ay doğmadan
Yıldızlar çıkmadan
Çıkıp da gelsen

Kelime ve Kelime Gruplarının Tekrarı: Şiirde bazı kelime ve kelime grupları ahengi sağlamak için tekrarlanır.

Örnek:
Kırlarda koyun, kuzu sesiyle,
Dağlarda yankılanan köpek sesiyle,
Kuş sesiyle, börtü böcek sesiyle,
Havasıyla, suyuyla köyüm nerede?

Ses Akışı: Şiir okunurken şiirin içeriği yansıtacak şekilde seslerin vurgu ve tonlama yapılarak çıkarılmasına ses akışı denir.

Örnek: Aşağıdaki şiirde geçen “ay” kelimesini dünyanın uydusu olarak ve ünlem sözü olarak iki farklı şekilde okuyun ve aradaki ses akışı farkını görün.

AY KARANLIK
Maviye
Maviye çalar gözlerin,
Yangın mavisine
Rüzgârda âsi,
Körsem,
Senden gayrısına yoksam,
Bozuksam,
Can benim, düş benim,
Ellere nesi?
Hadi gel,
Ay karanlık…
(…)
Ahmed Arif

Şiirde Ahenk Unsurları İle İlgili Sorular

Bu konuda öğrendiklerimizi sorularla pekiştirelim. Aşağıdaki sorulara cevap verebiliyorsanız, konuyu anlamışsınız demektir.

1. Şiirde ahengi sağlayan unsurlar nelerdir?
2. Şiir ölçüsü nedir?
3. Redif nedir? Redif örneği veriniz.
4. Kafiye nedir? (Uyak nedir?)
5. Asonans nedir? KEndiniz bir asonans örneği yazınız.
6. Aliterasyon nedir? Aliterasyon örneği veriniz.
7. Nakarat nedir?
8. Şiirde ses akışı nedir?