Sponsorlu Bağlantılar
Kategoriler
Biyoloji

Sitoplazma ve Hücre Organelleri – Özellikleri, Görevleri

Sitoplazma

Sitoplazma: Ökaryot hücrelerde çekirdek ile hücre zarı arasını dolduran yarı sıvı bölgeye sitoplazma denir.

Sponsorlu Bağlantılar

Prokaryot hücrelerde ise sitoplazma bütün hücre zarını içerisini kapsamaktadır. Çünkü zarla çevrili çekirdeği yoktur. Prokaryot hücrelerde hemen hemen bütün yaşamsal faaliyetler sitoplazmada bulunan serbest enzimler tarafından yürütülür. Ökaryot hücrelerde ise sitoplazmada bulunan serbest enzimler yanı sıra bir kısım metabolik olaylar da organeller tarafından gerçekleştirilir. Sitoplazma hücre içeriğinin homojen hâle gelmesini sağlamak için sürekli hareket hâlindedir.

Sitoplazmanın Yapısında Bulunan Maddeler

Sitoplazma yarı sıvı matrikstir. Bu yarı akışkan sıvı içerisinde ise organeller ve hücre iskeleti elemanları bulunur. Sitoplazmanın %70-%90’ı sudur. Bununla birlikte sitoplazma içerisinde ATP, nükleotitler, RNA’lar, mineraller, tuzlar, gazlar, proteinler, karbonhidratlar, yağlar, enzimler, hormonlar, vitaminler ve boşaltım atıkları bulunur.

Hücre Organelleri Nelerdir?

İnsan vücudundaki hücrelerin sayısı trilyonları bulmaktadır. Ve bu hücrelerin her birinin içerisinde çeşitli görevleri yerine getiren organeller ve binlerce enzim çeşidi bulunur.  Bu hücre ve içerisindeki elemanlar uyumlu bir şekilde çalışmaktadır. Hücre ve elemanlardan herhangi birinin düzgün çalışmaması sonucu hücre veya canlı hastalanır. Hatta ölümüne bile yol açabilir.

Organel Nedir?
Bütün ökaryot ve prokaryot canlılarda sitoplazma içerisinde, yaşamsal faaliyetleri gerçekleştiren özelleşmiş yapılara organel denir.

Sponsorlu Bağlantılar

Prokaryot Hücre Organelleri

  • Prokaryot hücrelerde sadece zarsız bir organel olan ribozom bulunur.

Ökaryot Hücre Organelleri

Ökaryot hücrelerde zarsız, tek ve çift katlı zara sahip farklı görev ve fonksiyonlar yerine getiren organeller vardır. Hücre içerisindeki bu organellerin sayıları ve çeşitleri, hücrenin tipine, beslenme şekline, yaşına göre değişiklik gösterir. Bitki ve hayvan hücrelerinde farklı fonksiyonları yürütebilen organeller bulunabilir.

  1. Ribozom
  2. Endoplazmik
  3. Golgi Aygıtı
  4. Lizozom
  5. Peroksizom
  6. Koful
  7. Mitokondri
  8. Plastitler
  9. Sentrozom
  10. Hücre İskeleti

1- Ribozom

Ribozom: Canlıya özgü proteinleri sentezleyen hücre organellerine ribozomlar denir.

Ribozom Görevleri

  1. Protein moleküllerinin sentezini yaparlar. Yani genetik kodda taşınan bilgiler protein moleküllerine dönüştürülür.
  2. Protein ve enzim sentezler.
  3. Ribozomlar, peptidil transferi ve peptidil hidrolizi olarak adlandırılan oldukça önemli iki biyolojik işlemde katalizör görevi görür.
  4. Amino asitleri, mesajcı RNA (mRNA) molekülleri tarafından belirtilen sırada birbirine bağlar.

Detaylı Bilgi: Ribozom (Konu Anlatımı)

Sponsorlu Bağlantılar

2. Endoplazmik Retikulum

Endoplazmik Retikulum: Hücre zarı ile çekirdek zarı arasında uzanan hücre içi kanallar sistemine endoplazmik retikulum denir.

İki çeşit endoplazmik retikulum bulunur. Bunlar;

  1. Granüllü endoplazmik retikulum
  2. Granülsüz (düz) endoplazmik retikulum

Granüllü endoplazmik retikulum: Üzerinde ribozomlar bulunan endoplazmik retikuluma granüllü endoplazmik retikulum denir.

Granülsüz endoplazmik retikulum: Üzerinde ribozomlar bulundurmayan endoplazmik retikuluma granülsüz endoplazmik retikulum denir.

Endoplazmik Retikulum Görevleri

  • Genel anlamda hücreye destek olur.
  • Hücre çekirdeğinin belirli bir bölgede sabit kalmasını sağlar.
  • Asidik-bazik tepkimelerin birbirinden ayrılmasını ve hücre içerisinde maddelerin taşınmasını sağlar.
  • Ribozomlarda üretilen proteinler paketlenerek küçük keseler halinde Golgi aygıtına gönderilir.
  • Yağ moleküllerini sentezler.
  • İlaç ve alkollerin zehirleyici etkilerinin yok eder.
  • Karaciğer hücrelerinde depolanan glikojenin glikoza parçalanmasında görev alır.
  • Steroit yapılı bazı hormonların sentezinde görev alır.

Detaylı Bilgi: Endoplazmik Retikulum (Konu Anlatımı)

Sponsorlu Bağlantılar

3. Golgi Aygıtı

Golgi Aygıtı: Protein ve yağ yapılı çok sayıda yassılaşmış keseden ve küçük kofullardan meydana gelen organeldir. Golgi cisimciği de denir.

Golgi Aygıtı Görevleri

  • En genel anlamda Golgi aygıtı, proteinlerin ve lipitlerin keseciklere taşınmasından, değiştirilmesinden ve paketlenmesinden sorumludur.
  • Endoplazmik retikulumlarda üretilen maddelerin büyük bir kısmı Golgi aygıtında ayrıştırılır, depolanır ve paketlenir.
  • Lizozomların oluşumunda rol oynar.
  • Golgi aygıtı, glikoprotein ve lipoprotein gibi maddelerin üretimi ve salgılanmasından sorumludur.

Detaylı Bilgi: Golgi Aygıtı (Konu Anlatımı)

4. Lizozom

Lizozom: Tek katlı zarla çevrili olan ve sindirim enzimleri taşıyan hücre organeline lizozom denir.

Lizozom Görevleri

  1. Yabancı maddeleri, bakteri ve virüsleri etkisiz hale getirir.
  2. Bozulmuş ve yaşlanmış organelleri yok eder.
  3. Döllenme için spermin başında yer alara yumurtanın delinmesini sağlar.
  4. Hücrenin savunmasında rol oynar.

Detaylı Bilgi: Lizozom (Konu Anlatımı)

5. Peroksizom (Mikrocisimcikler)

Peroksizom: Tek katlı zarla çevrili, 0.3-0.5 mikron çapında olan ve zehirli maddeleri yok eden organeldir. Diğer adı ise mikrocisimciklerdir.

Sponsorlu Bağlantılar

Peroksizom Görevleri

  • Katalaz enzimleri sayesinde alkol, ilaç gibi zararlı maddelerin toksik etkilerini yok eder.
  • Katalaz enzimi sayesinde zehirli bir madde olan hidrojen peroksiti (H2O2) su ve oksijene ayrıştırıp zararsız hale getirir.
  • Bazı peroksizomlar ise yağ asitlerini daha küçük moleküllere dönüştürerek mitokondrinin kullanabileceği boyutlara getirir.
  • Yağ asitlerinin şekerlere kırılmasını sağlar.
  • Oksijen kullanarak molekülleri parçalarlar.

Detaylı Bilgi: Peroksizom (Konu Anlatımı)

6. Koful

Koful: Sitoplazmadan arınmış, bir zarla çevrili ve içi sıvı dolu olan hücre içindeki boşluklara koful denir.

4 çeşit koful vardır. Bunlar;

  1. Besin KofuluEndositoz yoluyla besinlerin hücreye alınması sonucunda oluşan keseciklere denir.
  2. Salgı Kofulu: Metabolizma sonucu oluşan atık maddelerin ve golgi aygıtında üretilen salgıların hücre dışına verilmesini sağlayan keseciklere denir.
  3. Depo Kofulu: Hücrenin ihtiyaç duyduğu besin çeşitlerini ve zararlı maddeleri depolayı hücre dışına atan kofuldur.
  4. Kontraktil (Kasılgan) Koful: Ökaryotik tek hücreli canlılarda hücre içine giren suyun fazlasını hücre dışına atan kofula denir.

Detaylı Bilgi: Koful (Konu Anlatımı)

7. Mitokondri

Mitokondri: Genellikle ökaryotik organizmalarda bulunan çift zara bağlı bir organeldir.

Sponsorlu Bağlantılar

Mitokondrinin yapısını oluşturan bölümler şunlardır;

  1. Dış zar,
  2. İç zar,
  3. Zarlar arası boşluk,
  4. Krista
  5. Matriks.

Mitokondri Görevleri

  • Gerektiğinde çoğalarak ihtiyaç duyduğu proteinleri sentezler
  • Hücresel enerjiyi sağlar (ATP)
  • Geçici olarak kalsiyum depolayarak hücrenin kalsiyum homeostazı için katkıda sağlar
  • Kalsiyum sinyali (kalsiyumla uyarılmış apoptoz dahil)
  • Hücre farklılaşmasını sağlar
  • Hücre ölümlerini programlı gerçekleştirir
  • Hücre döngüsü ve hücre büyümesinin kontrolünü sağlar
  • Mitokondriyal reaktif oksijen türlerinden sinyalleşme
  • Steroid sentezi
  • Hormonal sinyalleşme

Detaylı Bilgi: Mitokondri (Konu Anlatımı)

8. Plastitler

Plastitler:  Ökaryot hücreli canlılarda (alg, bitki gibi) bulunan ve çift katlı zara sahip organeller grubuna plastitler denir.

Bitki hücrelerindeki plastitler üç çeşittir. Bunlar;

  1. Kloroplast: Klorofil bulunduran ve fotosentez tepkimelerini gerçekleştiren yeşil
    renkli plastitlere kloroplast denir.
  2. Kromoplast: Bitkilerde yeşil dışındaki diğer renk pigmentlerini taşıyan plastitlere kromoplast denir.
  3. Lökoplast: Genellikle bitkilerin ışık görmeyen kısımlarında bulunan (kök, gövde, tohum, yumru vb.) renksiz plastitlere lökoplast denir.

Plastitlerin Görevleri

  • Güneş ışığı yardımıyla fotosentez yapar,
  • Bitkilerin çiçek, tohum ve meyvelerine renk verirler.
  • Protein, yağ ve karbonhidratların sentezini yapar ve depolarlar

Detaylı Bilgi: Plastitler (Konu Anlatımı)

Sponsorlu Bağlantılar

9. Sentrozom

Sentrozom: Genellikle havan hücrelerinde, alg ve mantarlarda çekirdeğin yanında yer alan zarsız bir organeldir.

Sentrozom Görevleri

Sentrezomun görevi kısaca hücre bölünmesi sırasında kromozomları zıt kutuplara ayrılarak aralarında iğ iplikleri oluşturur.

  • İğ iplikleri oluşturur
  • Bölünme sırasında kromozomları ayırır ve kutuplara taşır

Sentrezom hayvan hücresinin ana mikrotübül düzenleme merkezidir ve aynı zamanda hücre döngüsü ilerlemesini sağlar.

Detaylı Bilgi: Sentrozom (Konu Anlatımı)

10. Hücre İskeleti

Hücre İskeleti: Sitoplazmadaki özel proteinlerin kendi aralarında bağlar kurarak birleşip oluşturduğu tüpsü ve ipliksi yapılara denir.

Hücre İskeletinin Görevleri

  • Hücreye destek olma ve şeklini belirlemede
  • Hücre bölünmesinde,
  • Hücre duvarının oluşumunda,
  • Hücrelerin birbirine tutunmasında,
  • Hücreler arası haberleşmede,
  • Endositoz ve ekzositoz olaylarında,
  • Organellerin sitoplazma içinde yer değiştirmesinde,
  • Çekirdeğin yerinin sabitlenmesinde,
  • Sil ve kamçı oluşumunda,
  • Amip gibi hücrelerde yalancı ayak oluşumunda,
  • Sitoplazma hareketlerinde görevidir.

Detaylı Bilgi: Hücre İskeleti (Konu Anlatımı)

Sitoplazma ve Organeller İle İlgili Sorular

1. Sitoplazma nedir? Kısaca açıklayınız.
2. Sitoplazmanın yapısında bulunan maddeler nelerdir?
3. Organel nedir?
4. Prokaryot hücre organelleri nelerdir?
5. Ökaryot hücre organelleri nelerdir?
6. Ribozom nedir? Görevleri nelerdir?
7. Endoplazmik Retikulum nedir? Görevleri nelerdir?
8. Golgi Aygıtı nedir? Görevleri nelerdir?
9. Lizozom nedir? Görevleri nelerdir?
10. Peroksizom nedir? Görevleri nelerdir?
11. Koful nedir? Görevleri nelerdir?
12. Mitokondri nedir? Görevleri nelerdir?
13. Plastitler nedir? Görevleri nelerdir?
14. Sentrozom nedir? Görevleri nelerdir?
15. Hücre İskeleti nedir? Görevleri nelerdir?

Sponsorlu Bağlantılar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bilgeniz.com