Termometre Nedir? Nasıl Çalışır? Termometre Çeşitleri

Termometre Nedir?

Termometre: Sıcaklığı ölçmek için kullanılan aletlere termometre denir. Sıcaklıkölçer de denilen termometre, Antik Yunanca’dan gelen bir kelimedir. Thermos (sıcaklık) ve métron (ölçü) kelimelerinin bir araya gelmesi ile ortaya çıkmıştır.

Termometre Nasıl Çalışır?

Sıcaklığı ölçülmek istenen cisim ile termometre etkileşime girerek ölçüm yapar. Birbirinden farklı sıcaklıklara sahip olan cisim ile termometre arasında ısı alışverişi gerçekleşir. Bu durumda termometre ya ısı alır yada ısı verir. Böylece termometrede fiziksel değişiklikler meydana gelir. Termometrenin fiziksel niceliklerinde meydana gelen değişiklikler neticesinde sıcaklık ölçümü yapılır.

Ayrıca bkz: Isı ve Sıcaklık Nedir? Farkları Nelerdir?

Termometrede gözlenebilecek fiziksel değişiklikler şöyledir;

• Katı, sıvı ve gazlarda: genleşme
• Gazlarda: basınç değişimi
• Katılarda: renk ve direnç değişimi şeklindedir.

Hastanın Ateşi Nasıl Ölçülür?

Hastanın ateşini ölçmek için termometre temas ettirilir ve hastadan termometrenin haznesine ısı geçişi olur. Termometreye geçen bu ısı, hazneden renklendirilmiş sıvıya aktarılır ve ısı alan sıvı genleşir. Isı akışı devam ettiği müddetçe genleşme devam eder. Sıvı ile termometre arasında termal denge meydana gelince ısı akışı son bulur ve artık termometre içindeki sıvının genleşmesi durur. Sıvı yüksekliğinin sabit kaldığı ölçek değeri, hastanın vücut sıcaklığını verir.

Termometre Çeşitleri

Hangi termometrenin kullanılacağı ise sıcaklığı ölçülecek olan madde ya da ortamın ortalama sıcaklığına bağlı değişir. Yani kullanım amacına göre termometre seçilir. Dolayısı ile kullanım amaçlarına göre termometreler üçe ayrılır.

1. Sıvılı termometreler
2. Metal (katı) termometreler
3. Gazlı termometreler

Sıvılı Termometreler

Sıvılı termometre genellikle üç kısımdan oluşur, bunlar kılcal cam boru, renklendirilmiş sıvı ve hazne şeklindedir. Sıvılı termometrede cıva, alkol ya da ispirtodan birisi renklendirilmiş sıvı olarak kullanılır. En bilineni civalı termometredir.

Sıvılı termometrenin ölçüm hassasiyeti nelere bağlıdır?

•  Kılcal borulardan genleşme kat sayısı az ve kesit alanı küçük olan boruya,
•  Renklendirilmiş sıvılardan genleşme kat sayısı çok olan sıvıya,
•  Sıvı haznesinin büyüklüğüne,
•  Sıcaklık aralığının ölçeklendirilme miktarına bağlıdır.

Mutlak Sıcaklık: Bir maddenin atom ve moleküllerinin bütün hareketlerinin durduğu yani kinetik enerjisinin sıfır olarak öngörüldüğü varsayılan teorik sıcaklığa mutlak sıcaklık denir. Mutlak sıcaklık değeri 0 Kelvin ya da -273,16 °Cʼdir.

Bir maddenini sıcaklığını mutlak sıcaklık değerinin altına düşürmek mümkün değildir.  Mutlak sıcaklığın üzerinde sıcaklığa sahip olan maddelerin atom ve molekülleri ise hareket hâlindedir. Maddenin hareket halinde olan atom ve molekülleri birbirleri ile çarpışır ve birbirlerine enerji aktarırlar.

Sıvı termometreler kullanıldıkları yerlere göre üçe ayrılır. Bunlar;

1. Hasta termometresi (sıcaklık ölçüm aralığı 33 ile 42 °C)
2. Duvar termometresi (sıcaklık ölçüm aralığı 30 ile 50 °C)
3. Laboratuvar termometresi (sıcaklık ölçüm aralığı -10 ile 110 °C)

Termometre içerisindeki sıvının türüne göre de üçe ayrılır. Bunlar;

1. Cıvalı termometre
2. Alkollü termometre
3. İspirtolu termometre

Termometrede civa kullanılmasının nedeni genleşme katsayısının diğer sıvılara nazaran çok düşük olmasıdır. Dolayısı ile az bir hacim büyümesinde cıvanın yükselmesi oldukça fazla olur. -39 ile 357 °C arasında sıcaklıkları ölçebilir.

Termometrede alkol kullanılmasının nedeni ise donma noktasının civaya göre daha düşük olmasıdır. -115 °C donma noktasına sahip olduğu için soğuk kış günlerinde alkollü termometreler kullanılır. Alkollü termometreleri kutuplarda kullanmak mümkündür.

Metal Termometreler

Yüksek sıcaklıkların ölçülmesi için metal termometreler kullanılır. Endüstriyel alanlarda kullanılan bu termometreler genellikle fırınlarda kullanılır. Yüksek sıcaklıklı fırınlarda eritme, pişirme veya kurutma gibi işlemler yapılırken metal termometreler kullanılır. Bu metal termometreler metallerin genleşme özelliğine bağlı olarak geliştirilir.

Gazlı Termometreler

Katı ve sıvılara oranla sıcaklık değişimlerine gazlar daha fazla tepki verir. Eğer hassas sıcaklık ölçümleri yapılacaksa gazlı termometreler kullanılır. Özellikle laboratuvarlarda yararlanılan bu termometreler, gazların genleşme özelliğine bağlı olarak çalışır.

Termometre İle İlgili Sorular

Bu konuda öğrendiklerimizi sorularla pekiştirelim. Aşağıdaki sorulara cevap verebiliyorsanız, konuyu anlamışsınız demektir.

1. Termometre nedir?
2. Termometre neyi ölçer?
3. Termometre nasıl çalışır?
4. Hastanın ateşi nasıl ölçülür?
5. Termometre çeşitleri nelerdir?
6. Sıvılı termometrenin ölçüm hassasiyeti nelere bağlıdır?
7. Sıvılı termometre çeşitleri nelerdir?
8. Sıvılı termometrelerde hangi sıvılar kullanılır?
9. Termometrede civa kullanılmasının nedeni nedir?
10. Termometrede alkol kullanılmasının nedeni nedir?
11. Mutlak sıcaklık nedir?
12. Metal termometre nedir? Nerelerde kullanılır?
13. Gazlı termometre nedir? Nerelerde kullanılır?