Tezkire Ne Demektir?
Tezkire: Eski dönemlerde şairlerin ve önemli kişilerin hayatlarını anlatan ve eserlerinden örnekler veren düz yazılara tezkire denir.
Tezkirenin kelime karşılığı “zikredilen, zikri geçen” anlamına gelir. Eserin sunulduğu kişinin hayatı subjektif veya objektif olarak ele alınır. İlk örneği İran edebiyatında ortaya çıkmıştır. Tezkireler mensur olarak yazılır ancak içerisinde manzum kısımlar da yer alır. Tezkire hangi edebi türün eski karşılığı sayılır sorusuna verilecek cevap ise günümüz biyografik-antolojik eserlerin karşılığıdır. Aynı zamanda tezkireler bir tür edebiyat tarihi çalışması olarak da görülebilir.
Tezkire Bölümleri
Tezkireler üç bölümden oluşur. Bunlar;
Mukaddime (Giriş): Eserin sunulduğu kişiye övgüler, dönemin şiir anlayışı ve eserin yazılma nedeni hakkında bilgilere yer verilir.
Asıl Metin: Tanıtılan kişinin sosyal çevresi, edebî kişiliğiyle ilgili bilgiler, sanatı üzerine değerlendirmeler ve eserlerinden örnekler bulunur.
Hâtimeden (Bitiş): Eserin bitiş tarihi, yazılış süreci ile ilgili bilgiler, dönemin padişahına veya önde gelen devlet adamlarına dualar, eserdeki kusurlar için af isteği yer alır.
Tezkire İle Biyografinin Farkı
Biyografiler; nesnel bir tutumla, açık ve sade bir dille, bilgi vermek amacıyla yazılır.
Tezkireler; öznel bir tutumla, övgü veya yergi amacıyla yazılır. Tezkirelerde yazarlar sanat dilini kullanır; seci, aliterasyon, tezat ve tenasüplerle süsler.
İlk Tezkire Örnekleri
Tezkireler genellikle yazarlarının adıyla anılır. Ve bu eserlerde şairler genellikle alfabetik olarak sıralanır.
Türk edebiyatındaki ilk şairler tezkiresi örneği;
Ali Şîr Nevâî tarafından yazılan Mecâlisü’n-Nefâis’tir.
Anadolu sahasında yazılan ilk şairler tezkiresi örneği;
Sehî Bey tarafından yazılan Heşt Behişt’tir.
Türk Edebiyatının Meşhur Tezkireleri
- Latîfî – Tezkiretü’ş-Şuarâ
- Ahdî’ – Gülşen-i Şuarâ
- Âşık Çelebi – Meşâirü’ş-Şuarâ
- Kınalızâde Hasan Çelebi – Tezkiretü’ş-Şuarâ
Konu İle İlgili Sorular
Bu konuda öğrendiklerimizi sorularla pekiştirelim. Aşağıdaki sorulara cevap verebiliyorsanız, konuyu anlamışsınız demektir.
1. Tezkire nedir? Kısaca açıklayınız.
2. TEzkirenin bölümleri nelerdir?
3. TEzkire özellikleri nelerdir?
4. TEzkire ile biyografinin farkları nelerdir?
5. Türk edebiyatındaki ilk tezkire örnekleri hangileridir?
