Hayber Şehrinin Konumu
Yahudi şehri olan Hayber, İbranice’de kale anlamına gelmektedir. Hayber şehri Şam ve Medine yolu üzerinde bulunuyor. Hayber şehrinin Medine’ye olan uzaklığı ise 150 km’den fazlaydı. Hayber şehri ismini bu şehri çevreleyen kaleden almıştır. Çok güçlü savunma yönleri bulunan ve aşılması güç bir kaleydi.
Hayber şehri Yahudilerin en güçlü olduğu yerlerden birisiydi. Müslümalar ile savaş halinde olan Mekke’li müşrikleri en çok destekleyenler ise yine Hayber’li Yahudiler idi. Diğer bölgelerden kaçan Yahudiler de Hayber şehrine gelerek burayı Yahudiliğin merkezi haline getirmişlerdi.
Hayber’in Fethinin Nedenleri
Mekke’li müşriklerin Medine üzerine sefer düzenleyip Hendek Savaşı‘nın yaşanmasındaki en büyük rol yine Hayber’li Yahudilere aitti. Hayberli Yahudiler Mekke’li müşrikleri kışkırtarak Medine üzerine savaş açmalarını sağlamıştı. Bununla beraber Yahudiler müşrikler anlaşma yapmış ve Müslümanların Mekke’ye saldırması halinde müşriklere yardım edeceklerini söylemişlerdi. İslam aleyhine propaganda yapmayı da ihmal etmiyorlardı. Hayber, Şam ticaret yolunun üzerinde bulunması nedeniyle müslüman ticaret kervanlarına da zarar vermeye başlamıştı.
Sonuç olarak maddeler halinde nedenleri sıralamak gerekirse;
- Şam ticaret yolunu kullanan Müslüman ticaret kervanlarına zarar vermeleri
- Mekke’li müşrikleri müslümanlara karşı kışkırtmaları,
- İslam aleyhine propagandalar yapmalarıydı.
Hayber’in Fethi
Bu nedenlerden dolayı Hz. Peygamber, 629 yılında fethedilmesi imkansız olarak görülen Hayber Kalesi’ne sefer düzenledi. 200’ü atlı olmak üzere 1600 kişilik bir ordu ile Hayber’e gelindi. Hayber Kalesi kuşatıldıktan sonra çatışmalar başladı. Günlerce süren çatışmalar bir netice vermiyordu.
Resulüllah şiddetli bir baş ağrısına yakalandığı için, her gün sancağı ashaptan birine veriyordu ve her biri sonuç alamadan geri dönüyordu. Hz. Peygamber, sancağı Ebu Bekir’e verdi ve savaşa gönderdi ancak Ebu Bekir fethi gerçekleştiremeden geri döndü. Daha sonra Hz. Peygamber sancağı Ömer bin Hattab’a verdi. Ancak o da başarısız oldu. Bunun üzerine Resulullah şöyle buyurdu;
Yarın sancağı öyle birine vereceğim ki, O Allah ve Resulü’nü sever, Allah ve Resulü de O’nu sever. Döne Döne vuruşur, asla düşmana sırt çevirip kaçmaz. Allah O’nun önünü açar. Cebrail sağında, Mikail de solunda olur.
Başka bir rivayette ise şöyle geçer;
“Yarın sancağı öyle birisine vereceğim ki, Allah ve Resûlü onu sever, o da Allah ve Resûlünü sever. Allah, onun eliyle fethi gerçekleştirecektir.”
Gün ağarınca Resulullah çadırından çıktı sancağı istedi. Herkes heyecanla bekliyordu. Hz. Muhammed, sahabeye Hz. Ali’yi sordu. Fakat Hz. Ali’nin gözleri ağrıdığı için meydanda bulunmadığını, askerlere ekmek hazırladığını söylediler. Bunun üzerine Hz. Peygamber, Ali’nin getirilmesini emretti. Daha sonra ağzının suyunu Hz. Ali’nin gözlerine sürüp iyileştirdi ve şöyle buyurdu:
Allah’ım! Sıcakta ve soğukta O’na yardımcı ol.
Sonra demir zırhını Hz. Ali’ye giydirdi. Kendi kılıcı Zülfikar’ı beline bağladı. Sancağı eline vererek kaleye doğru gönderdi.
Yahudilerin kitabında Hz. Ali’nin (İlya) kendilerini mağlup edeceği bildirilmişti. Bu yüzden Hz. Ali’nin savaş meydanına inmesi yahudilerin kalplerine korku salmıştı.
Hz. Ali sancağı kalenin yakınında bulunan taş yığınının ortasına dikti. O esnada kalede bulunan bir yahudi Hz. Ali’yi fark etti. Hz. Ali’ye kim olduğunu soran yahudi “Ben Ali bin Ebu Talib’im” cevabını alınca arkadaşlarına şöyle dedi:
Musa’ya indirilene and olsun ki yenildiniz.
Hz. Ali tarafından Yahudilerin iki kahraman komutanı Haris ve Merhap öldürüldü. Kale kapısı Hz. Ali tarafından elleri ile sökülerek açıldı ve Müslüman ordusu kaleye girdi. Hayber şehrinde bulunan bütün kaleler tek tek fethediliyordu. Bunu gören Yahudiler çaresiz kalıp sulh istediler.
Hayber’in Fethinin Sonuçları
Yapılan görüşmede Peygamber Efendimiz şu maddeleri kabul ettirerek anlaşmaya vardı;
- Kalede çarpışmaya katılmış bulunan Yahudilerin kanları dökülmeyecek.
- Hayber’den çocuklarıyla birlikte çıkıp gitmelerine müsaade edilecek.
- Beraberlerinde bir hayvan yükünden başka bir şey götürmeyecekler.
- Bunun dışında, gerek menkul ve gerekse gayrı menkul bütün mallar, yay, miğfer, at, cübbe, zırh, gömlek gibi silahlar ve üzerlerindeki elbiselerinden başka bütün elbise ve kumaşlar Hz. Resûlullaha bırakılacak.
- Hz. Resûlullaha bırakılması gereken herhangi bir şey ne surette olursa olsun gizlenmeyecek, gizleyenler ise, Allah ve Resûlünün emân ve himâye taahhüdünün haricinde kalacaklar.
Hayber’in Fethinin Önemi
Sonuç olarak Hayber Fethi ile birlikte Müslümanlar iki önemli şey kazanmıştır. Bunlar;
- Şam ticaret yolunun güvenliği sağlandı.
- İlk defa Yahudilerden haraç vergisi alındı.
Hayber’in Fethi Kısaca Özet
Hayber’in Fethi 629 yılında gerçekleşmiştir. Yahudilerin bulunduğu Hayber, her geçen gün müslümanlar için için tehdit oluşturmaktaydı. Müslümanların Hayber üzerine sefer düzenlemelerinin iki önemli nedeni vardı. Bunlardan birincisi, Yahudilerin Şam ticaret yolunu kullanan Müslüman ticaret kervanlarına zarar vermesiydi. İkincisi ise Mekke’li müşrikleri müslümanlara karşı kışkırtmalarıydı.
Bu iki nedenden dolayı İslam Peygamberi Hz. Muhammad (s.a.a.) Hayber üzerine sefer düzenlemeye karar verdi. Yahudilerin bulunduğu Hayber kalesi kuşatıldı ve özellikle Hz. Ali’nin gösterdiği kahramanlık ile kale ele geçirildi.
Hayber’in Fethi’nin iki önemli sonucu olmuştur. Bunlardan birincisi Şam ticaret yolunun güvenliği sağlandı. İkincisi de ilk defa Yahudilerden haraç vergisi alındı.
Hayber’in Fethi İle İlgili Sorular
Bu konuda öğrendiklerimizi sorularla pekiştirelim. Aşağıdaki sorulara cevap verebiliyorsanız, konuyu anlamışsınız demektir.
1. Hayber şehri nerededir?
2. Hayber’in Fethi kaç yılında olmuştur?
3. Hayber’in Fethinin nedenleri nelerdir?
4. Hayber’in Fethi nasıl gerçekleşti?
5. Hayber’in Fethinde kimlerle savaşıldı?
6. Hayber’in Fethinin sonuçları nelerdir?
7. Hayber’in Fethinin önemi nedir?
8. Hayber’in Fethinin kısaca özetini yapınız.